Rozdział I - Istota i rozwój DJ-ingu
Środowisko, w którym funkcjonują DJ-e, odgrywa bardzo ważną rolę w kulturowym życiu społeczeństwa. Z jednej strony tworzą zamkniętą, tajemniczą i skrytą grupę o skomplikowanym mechanizmie działania, do której obcym trudno jest się przedostać. Z drugiej strony DJ-e są wodzirejami otoczenia, w którym się znajdują. Jedni traktują to jako zawód, inni jako hobby. W czasach PRL-u potocznie DJ-e byli nazywani „królami nocnego życia” dzisiaj „kręcipłytkami”.
1.1 Deejay (DJ) - wyjaśnienie pojęcia
DJ to osoba, która odtwarza i miksuję muzykę dla publiczności w danym miejscu i czasie. Pierwotnie z płyt winylowych, dzisiaj z różnego rodzaju nośników danych.1
Termin „DJ” powstał od dwuczłonowego wyrazu disc-jockey. W połowie lat 70-tych w USA i Anglii zaczęto wymawiać i pisać ten skrót fonetycznie – DeeJay. W Polsce natomiast wyrazy te zostały spolszczone, dzięki czemu powstał termin dyskdżokej i didżej. Wszystkie te określenia oznaczają to samo, lecz w Polsce niestety zostały przyjęte dopiero po upadku komunizmu. Tak do końca nie wiadomo kiedy narodziła się profesja DJ-a. Za umowną datę można uznać rok 1909, kiedy to w wieku 16-tu lat „ojciec DJ-ów” Ray Newby, jako DJ zaczął nadawać regularnie w niewielkiej stacji radiowej przyległej do Herrold College of Engineering and Wireless w San Jose (Kalifornia), działającej pod kierownictwem radiowego pioniera Charles'a Herrold'a.2 3
W latach 70-tych cały świat posiadał DJ-ów, a Polacy jako jedyni na świecie mieli prezenterów dyskoteki – specyficzny urok ówczesnego skompromitowanego komunizmu. W tamtych czasach bardzo kontrowersyjną osobą był Franciszek Walicki, który wraz z dotychczasowym Ministrem Kultury i Sztuki- Józefem Tejchmą - powołali specjalną komisję do weryfikacji prezenterów dyskotek cyt. „Wyrazem uzasadnionej troski o poziom naszych dyskotek było wprowadzenie do Zarządzenia nr 38 Ministra Kultury i Sztuki z dnia 27 czerwca 1975 roku pojęcia „prezentera dyskoteki” […], a także powołanie Państwowej Komisji Kwalifikacyjnej dla Prezenterów Dyskotek, upoważnionej do przyznawania kandydatom na prezenterów formalnych uprawnień”.4 Weryfikacje dla prezenterów dyskotek byłyby wspaniałym mechanizmem potwierdzania wiedzy i umiejętności prezentera, gdyby nie to, że w Polsce zostały one wykorzystywane jako narzędzie propagandowe. W tym wypadku weryfikacje trzeba rozumieć jako cyt. „zakamuflowaną formę kontroli i utrudniania „niezależnym” i „wolnym” prezenterom”.5 Owa weryfikacja była tym samym, co dla prasy, radia i telewizji cenzura. Nie istniała „wolność słowa”, liczyła się tylko władza. Specjalnie w tym celu powstała Krajowa Rada Prezenterów Dyskotek KRPD sterowana przez Adama Halbera, której zadaniem było podjęcie działań mających na celu zapobieganie niekontrolowanego rozwoju prezenterów i dyskotek – kontrola i w razie konieczności ich eliminacja. Już wcześniej takim sławnym ewaluacjom był poddawany polsko-angielski rock zwany bigbitem.
1.2 DJ – cechy i kwalifikacje
1.2.1 Kwalifikacje i cechy DJ-a w czasach PRL-u
W czasach PRL-u prezenterem dyskoteki mógł zostać teoretycznie każdy, kto posiadał co najmniej średnie wykształcenie i zdał egzamin przed Państwową Komisją Kwalifikacyjną dla Prezenterów Dyskotek przez Ministra Kultury i Sztuki. Egzamin składał się z dwóch części: teoretycznej i praktycznej. W części pierwszej ówczesny prezenter musiał wykazać się znajomością dotychczasowej wiedzy o Polsce współczesnej, tamtejszych zagadnień kulturalnych, ogólnych form muzycznych i pojęć związanych z muzyką, zwłaszcza z muzyką rozrywkową, jazzową i gatunkami pokrewnymi (w Polsce i na świecie), umiejętnością posługiwania się poprawną polszczyzną, znajomością podstawowych zasad akustyki i elektroakustyki. Natomiast w tej drugiej, znajomością urządzeń technicznych dyskoteki i zdolnością obsługiwania sprzętu audiowizualnego. Oprócz tego każdy kandydat powinien posiadać wrodzony talent aktorski oraz predyspozycje do łatwego nawiązywania kontaktu z publicznością.
Profesjonalny prezenter to nie tylko posiadający dużą wiedzę „pilot” stojący za sterami całej tej skomplikowanej techniki przypominającej kokpit w samolocie, to przede wszystkim genialny i obdarzony nieograniczoną wyobraźnią wodzirej, absorbujący słuchaczy swoją pozytywną indywidualnością.
Egzamin dla skorumpowanego prezentera dyskoteki nie istniał. Można wręcz powiedzieć, że wystarczyło być posłusznym państwu, aby bez podchodzenia do egzaminu uzyskać licencję, a co za tym idzie bogactwo, sławę i władzę. Dla prezentera z prawdziwego zdarzenia liczyły się przede wszystkim umiejętności oraz przyjemność z wykonywanego zawodu.
Drugim sposobem dla ówczesnego systemu kształtowania prezenterów były Ogólnopolskie Turnieje Prezenterów Dyskotek. Była to prostsza, uczciwsza i korzystniejsza alternatywa dla „wolnych” i „niezależnych” prezenterów, dyskotek oraz publiczności. Metoda ta jednak również nie stwarzała wielkich możliwości sterowania i interwencji w kwestii „weryfikacji”. Pierwszy taki turniej odbył się w październiku 1973 roku we Wrocławiu w klubie studenckim „Pałacyk”. Organizatorem oraz jednym z Jury owego Turnieju był F. Walicki. W latach 70-tych muzyczny Mount Everest osiągnęli ci, którzy konsoletę DJ-ską widzieli po raz pierwszy na chwilę przez imprezą, którą mieli poprowadzić. DJ-e z prawdziwego zdarzenia musieli czekać, aż do czasów upadku komunizmu, aby móc się rozwinąć.
1.2.2 Kwalifikacje i cechy DJ-a w czasach obecnych
W porównaniu do czasów PRL-u, współcześnie łatwiej jest zostać DJ-em. Nie obowiązują żadne egzaminy, choć istnieją różne, mniej lub bardziej liczące się kursy czy szkoły DJ-skie. Łatwiejszy jest też dostęp do sprzętu umożliwiającego naukę miksowania. W czasach komunizmu ceniono sobie zgrywanie pośrednie (utwory łączono komentarzem). Dziś na pierwszym planie liczy się bezpośrednie zgrywanie utworów ze sobą, a na drugim zaś wiedza. Może dopiero w następnej dekadzie praktyka i teoria będzie tak samo ważna. Rynek zalany jest masą DJ-ów amatorów, którzy tak jak w czasach PRL-u, utrudniali DJ-om posiadającym talent i predyspozycje do uprawiania tego zawodu.
Pierwszą z kluczowych umiejętności jaką powinien posiadać współczesny DJ to dobry słuch potrzebny do wyczucia rytmu, harmonii lub zmiany poziomu głośności poszczególnych utworów. Następną ważną umiejętnością jest słuchanie dwóch utworów jednocześnie. Bez tej umiejętności DJ nie mógłby poprawnie miksować. Ostatnią, lecz w żadnym wypadku nie mniej ważną, umiejętnością jest dobór odpowiedniego repertuaru - wymaga to posiadanie ogromnej wiedzy o utworach. Znajomość aktualnych nurtów muzycznych, które są na topie bądź „wiecznie młode” oraz cyt. „zdolność do poprawnego odczytywania panującego na parkiecie nastroju i odpowiedniej reakcji na potrzeby publiczności”6 7 są bardzo ważne.
1.3 DJ-ing – procedury działania
DJ-ing to inaczej sztuka miksowania. W tym przypadku jest to wykonywanie przejść pomiędzy dwoma lub więcej utworami. Różnych technik miksowania jest tyle ile różnych jest gatunków muzycznych bądź DJ-ów. Każdy DJ wykonuje przejścia według własnych zasad i upodobań. Gatunki muzyczne, bez wyjątku, także starają się wpłynąć w jaki sposób wykonywać przejścia.
Na początku, gdy utwór A gra z lewego odtwarzacza CD na pierwszym kanale miksera i słychać go w głośnikach, DJ przygotowuje drugi utwór - utwór B, który ma zagrać z prawego odtwarzacza. Zanim DJ wpuści utwór B na kanał główny odsłuchuje go w słuchawkach, wyrównuje jego sygnał optymalnie do utworu A, a początek ustawia w pozycji startowej, czyli na pierwsze uderzenie basu, zwane inaczej uderzeniem stopy lub kick. Następnie czekając na właściwą frazę w utworze A, DJ w prawym odtwarzaczu wygrywa pierwsze uderzenie stopy za pomocą przycisku CUE w tempie i rytmie odpowiednim dla utworu A. Gdy nadejdzie celny moment DJ, zamiast CUE, wciska PLAY startując początek utworu B w momencie frazy utworu A, przy czym regulując w prawym odtwarzaczu stosownie suwak PITCH (przesuwając delikatnie w górę lub dół zwalnia lub przyspiesza utwór na stałe) oraz koło JOG (dokręcając lekko w prawo lub lewo przyspiesza bądź zwalnia na moment nagranie i dzięki temu nie pozwala DJ-owi zgubić równo grających beat-ów w obu utworach). Gdy utwór B jest już w sam raz wyregulowany i wysterowany do utworu A, DJ powraca do początku nagrania. Aby przejście zabrzmiał czysto, DJ, w mikserze na kanale drugim, w sekcji korekcji zdejmuje w całości pasmo niskich tonów oraz odrobinę tonów wysokich. W końcu gdy nadchodzi odpowiedni moment dla DJ-a, w którym chce wykonać przejście, ponownie wystukuje bit i startuje nagranie w odpowiedniej frazie. W tym samym czasie podnosi on suwak kanału drugiego do góry wpuszczając sygnał utworu B na kanał główny. W tym momencie z głośników wydobywają się oba nagrania. Następnie DJ jednocześnie dodaje wysokich tonów przekręcając potencjometr na kanale drugim do poziomu 0 i zdejmuje odrobinę z kanału pierwszego. To samo powtarza z tonami niskimi, lecz zdejmuje je w całości. Na końcu wycisza kanał pierwszy.
DJ-e grający muzykę klubową opartą na prostym podziale rytmicznym np. House, stosują przejścia płynne przebiegające na dłuższym odcinku czasu (zazwyczaj dwie, trzy frazy). DJ-e turntabliści grający przykładowo Hip-Hop, posługują się szybkimi i krótkimi przejściami. Za pomocą CROSSFADER-A dokonują nagłej zmiany kanałów przechodząc we właściwym i najlepszym momencie frazy utworu A do frazy utworu B. Daje to możliwość ich mieszania bez nakładania na siebie. Do odtwarzania muzyki stosują płyty winylowe i gramofony. W tym wypadku szukanie początku utworu lub interesującego ich momentu polega na umieszczaniu igły w odpowiednim punkcie płyty, wygrywanie rytmu na jej skreczowaniu, czyli przesuwaniu w przód i w tył pojedynczego bitu pod igłą, natomiast za JOG służy metalowy bolec umieszczony na środku talerza, na który nasadza się płytę. Tempo utworu można też zwolnić na moment przykładając palec do obracającego się talerza i lekko go naciskać. Bez względu na to z jakich nośników korzysta DJ, procedury działania wyglądają podobnie. Dla przykładu DJ grający z taśm magnetofonowych (a tacy jeszcze istnieją, zwłaszcza w północnej Afryce) aby mógł przyspieszyć lub zwolnić utwór na moment, w rolkę, na którą nawinięta jest taśma, musi wsadzić ołówek i lekko dokręcać. Do wystartowania utworu bądź do jego zatrzymania służą przyciski takie samie jak w walkmanie.
Każdy DJ cechuje się własnym stylem wykonywania przejść i granych utworów. Podczas zgrywania DJ-e „bawią” się utworem - skreczują, loop-ują, nagłaśniają, ściszają, dodają, odejmują tony niskie, średnie, wysokie, nakładają efekt Echo - po prostu „rzeźbią”, tworzą nowe dzieło – wykorzystują cały potencjał, jaki owy sprzęt ma do zaoferowania - to ich pochłania, lecz szerzej o aspekcie technicznym konsolety DJ-skiej napiszę w osobnym rozdziale.
1.4 Podział DJ-ów ze względu na specjalizację bądź miejsce pracy
Na początku wieku XX w chwili pojawienia się gramofonów w stacjach radiowych, kształtuje się nowy zawód - zwód prezentera muzycznego. Jest to osoba o rozbrajającym głosie, posiadająca imponującą wiedzę muzyczną. Jej misją jest zapowiadanie i prezentowanie płyt w programie radiowym.
Kolejnym typem DJ-a jest DJ klubowy. Jak sama nazwa wskazuje gra on w klubach muzycznych, ale i także na większych imprezach masowych, gdzie publiczność tworzy zamkniętą grupę nieformalnych więzi wymieniających się wspólnymi zainteresowaniami z dziedziny muzyki rozrywkowej. Nadaje on muzyczny trend, jest cyt. „popularyzatorem kultury muzycznej”10 oraz cyt. „powinien umieć nagły entuzjazm klubowiczów w kierunku muzyki zbyt łatwej i prymitywnej przeciwstawiać muzyce ciekawszej, w umiejętny sposób podkreślając jej wartość”, czyli przede wszystkim nie wskazane jest, aby grał utwory znane z radia czy telewizji, lecz lansował utwory wyszukane. Dlatego klubowy DJ cały czas musi podnosić swoje kwalifikacje, wzbogacać wiedzę muzyczną oraz repertuar, aby móc imponować swoim słuchaczom niebagatelną muzyką, indywidualnym i oryginalnym stylem odbiegającym od innych klubowych DJ-ów. Powinien też nadawać nieszablonowy klimat całej zabawie.
Następną odmianą DJ-a jest DJ dyskotekowy. Jak nazwa wskazuje jego miejscem pracy jest dyskoteka. Ten typ DJ-a jest przeciwieństwem do DJ-a klubowego. Nie nadaje muzycznego trendu, robi to natomiast publiczność, która kształtuje jego brak za pomocą mediów masowych, dlatego DJ popada cyt. „w manierę prezentowania »muzyczki«, utworów łatwo wpadających w ucho, przy których wszyscy klaszczą i głośno śpiewają refren”11, rezultatem tego DJ nie jest w stanie przekazać aktualnych kierunków w muzyce rozrywkowej. Publiczność przychodzi tylko po to, aby się pobawić przy komercyjnych nagraniach ułatwiających zabawę.
Wydawałoby się, że DJ – producent, a producent - DJ to jedna i ta sama osoba. Można zgodzić się z tym twierdzeniem, gdy mowa o „produkcie finalnym”. Jednak, gdy następuje dogłębna analiza każdego podmiotu osobno, czyli przed podjęciem pewnych działań, oraz stricte przyczyn, które doprowadziły do poszerzenia swoich inspiracji, to tak nie jest. Powodów dla których DJ zostaje producentem jest mnóstwo. Jednym z nich jest czerpanie niewielkiej satysfakcji z prezentowania utworów innych artystów. Większą radość i spełnienie wydobywałby z grania własnych autorskich pomysłów przez pozostałych kolegów po fachu. Powodem, dla którego producent odczuwa potrzebę bycia DJ-em jest jego chęć prezentacji własnej twórczości. Właściciele lokali planują zaprosić gwiazdę na gościnnego seta, a publiczność oczekuje wystąpień na żywo.
DJ turnablista to osoba, która wykorzystuje gramofon jako instrument muzyczny do miksowania bardziej zaawansowanego technicznie, czyli skreczingu, big jungglingu i drumingu. Preferują klasyczny sprzęt DJ-ski złożony z dwóch gramofonów i analowego miksera. Grają takie gatunki jak Hip-Hop, Drum & Base czy Hardcore. W porównaniu do DJa klubowego, dla którego priorytetem jest prezentowanie ponadczasowych hitów, a coś nowego tworzy jedynie w momencie wykonywania przejścia, to dla turntablisty pierwszorzędnym celem jest miksowanie – prezentowanie skreczingu itp.
DJ instrumentalista to „zaktualizowana” i rozbudowana o cechy producenta wersja turntablisty. W większości przypadków pracują oni na klasycznych gramofonów DJ-skich i cyfrowych mikserach w połączeniu z klasycznymi, elektronicznymi lub cyfrowymi instrumentami muzycznymi. Grają i tworzą na żywo niszową muzykę elektroniczną taką jak na przykład Dubstep.
DJ wodzirej z kolei ma najtrudniejszy orzech do zgryzienia. Prezentuje muzykę przede wszystkim na weselach, dancingach w restauracjach, domach kultury, remizach strażackich, ale i na innych imprezach okolicznościowych. Jego repertuarem są cyt. „standardy w możliwie najlepszych wykonaniach oraz aktualne przeboje”12. Jego asem w rękawie jest umiejętne nawiązywanie kontaktu z uczestnikami zabawy – pełni funkcję animatora. Wodzirej prowadzi imprezy od 8 godzin w czasie dancingu do 12 podczas wesela. Optymalna praca DJ-a, która nie powoduje uszczerbku na zdrowiu wynosi 4 godziny. Porównując DJ producent podczas koncertu gra 1 lub 2 godzinnego seta natomiast DJ klubowy i dyskotekowy w czasie nocnej rezydentury miksują do 8 godzin.
Na rynku muzycznym można spotkać wielu pseudo DJ-ów, fake DJ-ów i amatorów. Pseudo DJ-em zostają osoby, które uważają, że są DJ-ami, przypisują sobie jego tytuł w momencie nabycia sprzętu DJ-skiego z supermarketu Lidl. Fake DJ-ami określić można osoby, które nabywając drogą kupna, bądź też nie, gotowe zmiksowane sety i je odtwarzają podczas imprez. Fake DJ-em zostają najczęściej producenci, którzy posiadają mocny marketing, a miksy dla nich tworzą osoby, zazwyczaj DJ-e, którzy po prostu potrafią miksować. Przykładem jest Tiesto. Amatorzy posiadają mały zalążek wiedzy i umiejętności, ich przejścia są jeszcze na bardzo niskim poziomie technicznym spowodowanym brakiem doświadczenia.
1 (zob. Wikipedia, Disc jockey, Wikipedia.com, 7.03.2013, [dostęp: 17.03.2013]
<http://en.wikipedia.org/wiki/Disc_jockey>)
2 (zob. Youtube, first disk jockey 1909, 25.05.2008, [dostęp: 17.03.2013] <www.youtube.com/watch?v=ExoItTNLXvY>)
3 (zob. Wikipedia, Disc jockey, 7.03.2013, [dostęp: 17.03.2013]<http://en.wikipedia.org/wiki/Disc_jockey>)
4 (dz. cyt. Walicki. F., Wprowadzenie, [W:] red. Masłowska. J., ABC prezentera dyskoteki, Centralny Ośrodek Metodyki Upowszechniania Kultury, Warszawa, 1984, s. 9.)
4 (dz. cyt. Walicki. F., Wprowadzenie, [W:] red. Masłowska. J., ABC prezentera dyskoteki, Centralny Ośrodek Metodyki Upowszechniania Kultury, Warszawa, 1984, s. 9.)
5 (dz. cyt. Pawul. J., W ogniu dyskotek, [W]: Walicki F., Gazeta muzyczna”, 7/8 (72-73) 1998, [dostęp:17.03.2013], www.dyskoteki-deejaye-prl.blogspot.com
6 (zob. Hajduk. T., Ja, Didżej Podstawy, „Estrada i Studio”, sierpień 2009, str. 118 – 120.)
7 (zob. Wikipedia, Disc jockey, Wikipedia.com, 10.03.2013, 10.03.2013, [dostęp: 23.03.2013] <http://en.wikipedia.org/wiki/Disc_jockey>)
8 (zob. Hajduk. T., Ja, Didżej Podstawy, „Estrada i Studio”, sierpień 2009, str. 118 – 120.)
9 (zob. Hajduk. T., Ja, Didżej Po prostu miksuj!, „Estrada i Studio”, październik 2009 str. 106 – 108.)
10 (dz. cyt. Halber. A., Warsztat Prezentera, [W:] red. Masłowska. J., ABC prezentera dyskoteki, Centralny Ośrodek Metodyki Upowszechniania Kultury, Warszawa, 1984, s. 254.)
6 (zob. Hajduk. T., Ja, Didżej Podstawy, „Estrada i Studio”, sierpień 2009, str. 118 – 120.)
7 (zob. Wikipedia, Disc jockey, Wikipedia.com, 10.03.2013, 10.03.2013, [dostęp: 23.03.2013] <http://en.wikipedia.org/wiki/Disc_jockey>)
8 (zob. Hajduk. T., Ja, Didżej Podstawy, „Estrada i Studio”, sierpień 2009, str. 118 – 120.)
9 (zob. Hajduk. T., Ja, Didżej Po prostu miksuj!, „Estrada i Studio”, październik 2009 str. 106 – 108.)
10 (dz. cyt. Halber. A., Warsztat Prezentera, [W:] red. Masłowska. J., ABC prezentera dyskoteki, Centralny Ośrodek Metodyki Upowszechniania Kultury, Warszawa, 1984, s. 254.)
11 (dz. cyt. Halber. A., Warsztat Prezentera, [W:] red. Masłowska. J., ABC prezentera dyskoteki, Centralny Ośrodek Metodyki Upowszechniania Kultury, Warszawa, 1984, s. 255.)
12 (dz. cyt. Halber. A., Warsztat Prezentera, [W:] red. Masłowska. J., ABC prezentera dyskoteki, Centralny Ośrodek Metodyki Upowszechniania Kultury, Warszawa, 1984, s. 256.)
12 (dz. cyt. Halber. A., Warsztat Prezentera, [W:] red. Masłowska. J., ABC prezentera dyskoteki, Centralny Ośrodek Metodyki Upowszechniania Kultury, Warszawa, 1984, s. 256.)
Brak komentarzy:
Prześlij komentarz